Γράφει ο Δρ. Βασίλειος Νικολόπουλος
Head of Applied Research, Development & Innovation, Protergia, Mytilineos (cofounder Intelen)http://vnikolopoulos.com
Κάποτε, κάποιος σημαντικός διαχρονικός «Επαναστάτης» είχε πει ότι «οι Επαναστάσεις αρχίζουν πάντα από την βάση».
Η βαθύτερη έννοια αυτής της πρότασης είναι ότι η όποια αλλαγή, το κάτι νέο, το καινούριο, η καινοτομία, το διαφορετικό όραμα, η διαφορετική οπτική γωνία, η ριζοσπαστική καινοτομία, η νέα δημιουργία σε μία κοινωνία, προέρχονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από ένα αποκεντρωμένο σύστημα στην βάση, το οποίο συνεχώς αναμοχλεύεται, αλλάζει, αλληλεπιδρά με τα διάφορα εσωτερικά και εξωτερικά μέρη του και όταν κάποια συγκεκριμένα μέρη συγχρονιστούν, τότε ξεκινάει η γρήγορα αλλαγή, η εκτέλεση του φαινομένου.
Θα το παρομοιάσω με την Φυσική και τα Μαθηματικά, όπου σε ένα μηχανικό ή ηλεκτρικό σύστημα, εάν συγχρονιστούν κάποια μέρη (ιδιοσυχνότητα) τότε το αποτέλεσμα μπορεί να προκαλέσει (βάσει και του φαινομένου της χιονοστιβάδας) σημαντικά φυσικά φαινόμενα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.
Άρα, η αρχή του παραπάνω παραλληλισμού μας λέει ότι η μοντέρνα καινοτομία και η νέα δημιουργία θα προέλθει σε μεγάλο βαθμό από μία εκτεταμένη βάση, από ένα κατανεμημένο δυναμικό σύστημα το οποίο αποτελείται από πολλά διασυνδεδεμένα μέρη, με μεγάλο βαθμό ελευθερίας: τις startups. Και αυτό είναι αλήθεια, εαν δούμε προσεκτικά τα περισσότερα οικοσυστήματα του κόσμου, πως προσεγγίζουν το λεγόμενο radical innovation. Η ριζοσπαστική καινοτομία προέρχεται από μικρές ομάδες entrepreneurs/startups, οι οποίες έχουν την πολυτέλεια να πειραματιστούν και να αλληλεπιδράσουν σε καινοτόμες τεχνολογίες και προϊόντα, ενώ πια οι μεγάλες πολυεθνικές έχουν λάβει την θέση του κυνηγού/predator για γρήγορες εξαγορές αλλά και προσαρμογές των τεχνολογιών τους. Αυτό, ούτως ή άλλως πρεσβεύει και η θεωρία της Ανοικτής Καινοτομίας (Open Innovation) με τις μεγάλες εταιρίες να εξωτερικεύουν πια την στρατηγική και τα πλάνα τους, για να αλιεύσουν νέες ιδέες και να γνωρίσουν καινοτόμες ομάδες.
Για παράδειγμα, στην αγορά της ενέργειας, η πολυδιάσταση καινοτομία θα προέλθει από την υιοθέτηση καινοτομιών από τους ίδους τους ενεργειακούς καταναλωτές (μπαταρίες, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, κλπ) οι οποίες θα ασκήσουν «πίεση» στις μεγάλες εταιρίες ενέργειας να υιοθετήσουν με την σειρά τους αυτές τις καινοτομίες και το γενικότερο οικοσύστημα (εταιρίες) να τις εφαρμόσει και να προσαρμόσει την στρατηγική του.
Συνεπώς, οι μεγάλες εταιρίες βρίσκονται σε ένα αέναο «τρέξιμο» να προλάβουν τις καινοτομίες και τις νέες τεχνολογίες, οι οποίες βρίσκονται στην βάση ενός δυναμικού οικοσυστήματος. Αυτή η αλληλεπίδραση προκαλεί ασφαλώς και το φαινόμενο της «αλλαγής», σε μία μεγάλη αργοκίνητη εταιρία: βλέποντας τις νέες τεχνολογίες που θα βγουν στην αγορά, παρατηρώντας αυτές τις δομικές μονάδες να αλληλεπιδρούν (startups), οι μεγάλες εταιρίες αλλάζουν στρατηγικές, προσαρμόζουν μεθοδολογίες, προϊόντα και γίνονται δέκτες αυτών των αλλαγών που θα φέρουν τα startups.
Με βάση λοιπόν την παραπάνω ανάλυση, ας πάμε μία βόλτα στα Πανεπιστήμια, στα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Πρόσφατα μια έρευνα της EY και της Endeavor Greece που είδε το φως της δημοσιότητας, πιστοποίησε το προφανές: ότι σε πολύ μεγάλο βαθμό υπάρχει ένα μεγάλο κενό μεταξύ του τι διδάσκονται οι φοιτητές μας και τι πραγματικά θέλει η αγορά εργασίας. Επίσης ότι δεν υπάρχει διασύνδεση μεταξύ του Ερευνητή και του Επιχειρείν, η πιο καλά δεν εκμεταλλευόμαστε εμπορικά τα ερευνητικά αποτελέσματα. Συμπεράσματα τα οποία είναι γνωστά χρόνια τώρα στην Ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά και στις εταιρίες… μπορεί αυτό κάπως να αλλάξει;
Τα δύο μοντέλα που ακολουθούνται (μίξη του open και closed innovation, mixed innovation) είναι τα εξής:
1) Το Πανεπιστήμιο, έχοντας ένα πολύ γερό και αποτελεσματικό Γραφείο Μεταφοράς Τεχνογνωσίας (ΤΤΟ) και γνωρίζοντας πως να προωθήσει κάποια ερευνητικά αποτελέσματα (βασει εσωτερικών διαδικασιών και στελεχών/Καθηγητών που έχουν επαφή με το επιχειρείν), προσεγγίζει εταιρίες και τμήματα R&D εταιριών και ξεκινάει μια συνεργασία μαζί τους. Αυτό οδηγεί σε incubators γύρω ή μέσα στο Πανεπιστήμιο, σε κοινές χρηματοδοτήσεις ιδεών και πρωτότυπων καθώς και σε κοινά spin-offs/startups. Αυτό είναι το Ισραηλινό μοντέλο και το μοντέλο πολλών Αμερικανικών Πανεπιστημίων (ie. Stanford, MIT, etc) και χρειάζεται πια Καθηγητές που είναι παράλληλα Angel investors και Entrepreneurs.
2) Η εταιρία, έχοντας να επιλύσει δύσκολα προβλήματα της αγοράς, έρχεται σε επαφή με το Πανεπιστήμιο και το ερευνητικό group/Καθηγητή και του αναθέτει το πρόβλημα για να δημιουργήσει και να πρωτυποποιήσει προϊόν, βάσει κοινής εφηρμοσμένης έρευνας και συνεργασίας φοιτητών και ομάδων. Αυτό το μοντέλο ταιριάζει άμεσα και στην Ελληνική πραγματικότητα, για να ξεκινήσουν κάποιες δράσεις. Οπότε, είναι σημαντικό σε οικοσυστήματα που δεν υπάρχουν ακόμα εξελιγμένα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνογνωσίας και δεν μπορεί να ξεκινήσει κάτι εύκολα από το Πανεπιστήμιο, οι τεχνολογικές startups να είναι αυτές που θα κάνουν το πρώτο βήμα και να καθοδηγήσουν την εφηρμοσμενη έρευνα, σε επίπεδο σύνδεσης με αγορά και στόχων. Αυτό το μοντέλο ακολούθησε και η Tesla, σε μία πολύ ελπιδοφόρα κινηση να εγκαταστήσει μικρή μονάδα R&D στον Δημόκριτο: τα Ελληνικά ερευνητικά ταλέντα καθοδηγούμενα από τους επιχειρηματικούς leaders του χώρου θα συγκεντρώσουν το δυναμικό τους σε κορυφαία προβλήματα και τάσεις της αγοράς, οι οποίες και διαμορφωνονται από αυτές τις εταιρίες!
Ας θεωρήσουμε λοιπόν το Πανεπιστήμιο έναν φορέα, ο οποίος θα πρέπει να αναπροσαρμόζεται συνέχεια στα νέα δεδομένα: να εμπλουτιζει το πρόγραμμα σπουδών, να ακολουθεί τις τελευταίες τεχνολογίες και να προσαρμόζεται στις νέες καινοτομίες. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να έχει άμεση επαφή με αυτό το κατανεμημένο σύστημα που αναφέραμε παραπάνω, το οποίο θα οδηγήσει σε μεγάλο βαθμό τις τεχνολογικές αλλαγές, η βάση της «Επανάστασης» δηλαδή. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να αλληλεπιδράσει με τα δομικά στοιχεία αυτού του συστήματος, τις startups, και να εμπλουτίσει το πρόγραμμα σπουδών και την έρευνά του με τα αποτελέσματα αυτής της αλληλεπίδρασης: ουσιαστικά τα νέα trends. Αυτό σε ένα αρχικό στάδιο μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματικά με τρείς παράλληλους τρόπους: Πρακτική άσκηση φοιτητών από το πρώτο εξάμηνο – και για κάθε εξάμηνο – υποχρεωτικά σε startups εως 5-10 ατόμων max, πρακτική εξάσκηση ερευνητών σε startups και ειδική «πρακτική άσκηση» ΚΑΙ για τους Καθηγητές τους, στις ίδιες startups.
Η παραπάνω σκέψη δεν είναι τυχαία. Και αυτό, καθώς έχοντας υλοποιήσει πολυετής συνεργασίες με Πανεπιστήμια και Ερευνητικά ιδρύματα και έχοντας εμπορευματοποιήσει επιτυχώς το διδακτορικό μου (προερχόμενος από τον χώρο της εφηρμοσμένης έρευνας), έχω παρατηρήσει ότι όταν μαζί με τον φοιτητή/ερευνητή αλληλεπιδρά και ο Καθηγητής με την καινοτομία και τον «χαοτικό» τρόπο λειτουργίας μίας startup, τότε ο τελευταίος είναι πολύ πιθανό να προσαρμόσει και τις διαλέξεις του αλλά και την διδασκαλία του με βάσει αυτά που θα δει και βιώσει. Για παράδειγμα πρόσφατη συνεργασία με Ελληνική ερευνητική ομάδα στον χώρο της Τεχνητής Νοημοσύνης και του Machine Learning, δημιούργησε νέους αλγορίθμους που λύνουν πραγματικά προβλήματα της αγοράς (με καθοδήγηση της startup εταιρίας) και οδήγησε τον Καθηγητή που συντονίζει την ομάδα σε νέες διαφάνειες, νέες Διμπλωματικές εργασίες, νέες ερευνητικές προτάσεις και νέο υλικό διαλέξεων για τους φοιτητές του εν λόγω τμήματος. Η σημασία της παραπάνω πρότασης είναι ΤΕΡΑΣΤΙΑ. Και για αυτή την αλλαγή δεν χρειάστηκε ούτε Πρυτανικό συμβούλιο ούτε λοιπές γραφειοκρατίες που θα καθυστερούσαν την παραπάνω δημιουργική αλλαγή.
Η σύγχρονη προσέγγιση της Μεταφοράς Τεχνογνωσίας έχει τρεις βασικούς πυλώνες: 1) δυναμικές startups με έντονο υπόβαθρο εφηρμοσμένης έρευνας (ΑΙ, BioTech, IoT, Ενέργεια, κλπ), 2) φοιτητές και ερευνητές οι οποίοι θα δουλέψουν μέσα σε ένα περιβάλλον startup εταιρίας, μικρότερης των 10 ατόμων (για να βιώσουν και να εκπαιδευτούν σε αυτό το δημιουργικό/χαοτικό σύστημα Round Robin) και 3) τους καθηγητές τους, οι οποίοι έρχονται σε άμεση επαφή με τα πραγματικά προβλήματα της αγοράς, με τις επερχόμενες καινοτομίες, τα trends, και έχοντας μία άμεση επαφή με το τι θέλει μια καινοτόμα startup, αναπροσαρμόζουν την εκπαιδευτική διαδικασία.
Ο παραπάνω συνδυασμός, εαν εκτελεστεί σωστά, θα δώσει κάποια άμεσα αποτελέσματα, τουλάχιστον σε επίπεδο μαθημάτων, τα οποία θα συγκλίνουν πιο πολύ με το τί θέλει η αγορά. Αυτό σημαίνει και μελλοντικούς αποφοίτους οι οποίο θα γνωρίζουν περισσότερα για τις αγορές, για τα trends και θα είναι πιο έτοιμοι να αλληλεπιδράσουν. Και όπως παρατηρείτε η διαδικασία ξεκινάει από την βάση…από εκεί που ξεκινάνε όλα…
Μεταφορά Τεχνογνωσίας είναι ο εναλλακτικός τρόπος σκέψης, είναι η διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων, ειναι η εφαρμογή υδραυλικής για να λύσεις προβλήματα ηλεκτρισμού, είναι η εφαρμογή αλογρίθμων κίνησης πυραύλων για να προβλέψεις ύποπτες κινήσεις σε ένα e-banking transactional σύστημα. Μεταφορά Τεχνογνωσίας είναι Μεταφορά διαφορετικής αντίληψης, είναι εναλλακτικός τρόπος εφαρμογής της επιστήμης σε πραγματικά προβλήματα της αγοράς
Και αυτό έχει ανάγκη αυτή την στιγμή η χώρα: νέους με διαφορετική αντίληψη για να δημιουργήσουν μία νέα Πνευματική Επανάσταση!